Bullebakken: Het Koekoeksjong

In onze eerdere bijdrage over pesten introduceerden (zie hier we het woord 'bullebakken' om het gedrag en de persoonlijkheid van de volwassen pester beter te beschrijven. Als je dieper in het brein en de persoonlijkheid van een bullebak kijkt zie je een onzeker iemand, die ook nog eens gekweld wordt door een antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Het bullebakken is dus in dit geval een uiting van een stoornis en je zou kunnen denken dat een patiënt – want zo zou de bullebak eigenlijk gezien moeten worden – zijn negatieve gedrag niet kan stoppen of temperen, juist omdat het als een stoornis, een kronkel huist in de hersenen

Dat kan, maar wat gebeurt er als iemand moedwillig dat negatieve gedrag vertoont om er zelf beter van te worden. Het is namelijk niet ongewoon dat een collega of medewerker bullebakgedrag vertoont om iemand weg te pesten om er uiteindelijk zelf de vruchten van te kunnen plukken.

De bullebak kan vaak niet op eigen kracht de positie bereiken, die hij of zij ambieert, omdat deze te vaak bewust of onbewust anti-sociaal gedrag vertoont. De patiënt ziet dat negatieve gedrag zelf uiteraard niet, maar zijn omgeving en zeker zijn leidinggevenden zien, horen of voelen dat de bullebak niet te vertrouwen is. Vaak kan er niet eens de vinger op worden gelegd wat er precies schort aan het gedrag, maar er ontstaat in veel gevallen een gevoel van 'deze is niet helemaal geschikt voor een naasthogere functie'.

Dat is dan ook vaak de reden en oorzaak van het bullebakgedrag jegens een collega die wel de juiste capaciteiten heeft. Er zal negatief gedrag ontstaan door geruchten en roddels over die collega te verspreiden, collega's opzetten tegen die persoon en in het algemeen zal er zo'n negatieve sfeer gecreëerd worden waarin het slachtoffer uiteindelijk langdurig ziek thuis komt te zitten.

Vervolgens neemt de bullebak met graagte de taken over van het slachtoffer in de hoop en verwachting dat hem nu wel de zo gewenste promotie ten deel zal vallen. Soms worden zelfs de hobby's overgenomen om te tonen dat hij zeer geschikt is, 'want hij doet immers exact hetzelfde als zijn slachtoffer'.

De bullebak gedraagt zich hiermee als een koekoeksjong, die genadeloos zijn collega uit het nest stoot. Het is vreemd dat collega's en leidinggevenden vaak bijna blind zijn voor dit gedrag. De reden hiervan is dat bullebakken werkt als een sluipend gif: je herkent het in veel gevallen pas als het te laat is[1]. De psychosociale werkomgeving is daarom bijzonder belangrijk voor de ontwikkeling (of juist het tegengaan) van bullebakken[2].

Zoals William Shakespeare al zei in zijn toneelstuk 'The Tempest': "Hell is empty, and all the devils are here."

[1] Taylor, Taylor: Enactors of horizontal violence: The pathological bully, the self-justified bully and the unprofessional co-worker in Journal of Advanced Nursing – 2017
[2] Pihl et al: Social capital and workplace bullying in Work – 2017